Dlaczego wszyscy (inni) są hipokrytami

W bardzo dużym uproszczeniu można powiedzieć, że nowoczesne podejście do wiedzy o człowieku i mechanizmach zachowań oraz podejmowania decyzji przeszło następującą ewolucję. Najpierw ludzie sami o sobie sądzili, że człowiek jest logiczny i racjonalny. W końcu wolelibyśmy tak o sobie myśleć. Na pewno takie założenie uczyniła część ekonomistów, a konsekwencją tego było powstanie kuriozalnej hipotezy rynków efektywnych. Później pojawili się między innymi Amos Tverski i Daniel Kahneman, którzy pokazali, że człowiek nie jest ani logiczny, ani racjonalny. A już na pewno nie jest konsekwentny. Im bardziej rosła nasza wiedza o mózgu, tym bardziej zmieniała się psychologia. Joseph LeDoux, Michael Gazzaniga, Antonio Damasio i wielu innych neuronaukowców zaczęło dokładniej przyglądać się temu jak funkcjonuje mózg.

Teza sformułowana przez Dana Ariely, że człowiek jest “przewidywalnie irracjonalny” poszla jeszcze dalej – coś co wydaje się nam nielogiczne i nieracjonalne, wcale takie nie musi być, tylko jeszcze nie rozumiemy dlaczego.

Robert Kurzban zdaje się pędzić jeszcze dalej – umysł człowieka składa się z tak wielu modułów (wyspecjalizowanych jeśli chodzi o funkcje), że moduły te mogą próbować wykonywać zadania wzajemnie sprzeczne. Nie ma więc sensu mówić o tym, czy to logiczne, czy nie. W różnych okolicznościach, różne moduły będą aktywne. A wszystko to uzasadnia (a przynajmniej próbuje) na gruncie psychologii ewolucyjnej.

Być może bardzo uprościłem przekaz zawarty przez Kurzbana w ksiażce Dlaczego wszyscy (inni) są hipokrytami, ale miałem wrażenie, że autor gdzieś się zagalopował w tym wszystkim. Tytuł atrakcyjny (podobny do doskonałej książki Aronsona i Tavris Błądzą wszyscy (ale nie ja)), a jednak nie wiem o czym Kurzban chce opowiedzieć. Wprowadza nas w koncepcję modułowości umysłu, która jest jakąś tam teorią opisującą rzeczywistość. Za tym idzie przekonanie o braku czegoś takiego jak “ja”. Ponieważ wiele modułów, to wiele “ja” mających różne cele. Następnie teorią modułowości próbuje objaśniać znane i popularne błędy poznawcze (iluzja kontroli, przekonanie o ponadprzeciętności itp.) oraz różnego rodzaju wybory moralne (dylemat wagonika), czasami wykonując przy tym przedziwne wolty. I gdzieś tam w tle pobrzmiewa próba wyjaśnienia tytułu.

To wszystko podlane jest ironicznym humorem, anegdotkami dużym samokrytycyzmem. Zasadniczo fajnie, ale…

No właśnie czasami się chyba zapędził w konieczność wyjaśniania dosłownie wszystkiego swoim konceptem modułowości, ale nie wygląda to jeszcze na dopracowaną teorię.

Zmęczył mnie na tyle mocno, że końcówkę już nieco odpuściłem. Nie widzę w jego koncepcji niczego na tyle atrakcyjnego, w stosunku choćby do systemu wolnego i szybkiego Kahnemana, czy dwoistości umysłu LeDoux, żeby to jeszcze bardziej komplikować.

Nie mam też przekonania, czy w książce nie szwankuje tłumaczenie. Musiałem się co jakiś czas zatrzymywać, żeby przeczytać jakieś zdanie powtórnie i czasem miałem wrażenie, że chyba i tak nie rozumiem co tam jest napisane (mimo ogólnych intencji).

Jeśli jestem już przy tłumaczeniu. Irytowało mnie (napisałbym mocniej, ale się ograniczę). W każdym razie irytowało mnie ogromnie to, że właściwie nie było wiadomo, czy jakaś cytowana przez Kurzbana książka wyszła po polsku czy nie. Czasem po oryginalnym tytule podawany był w nawiasie polski, ale nie było wiadomo, czy to tytuł polskiego wydania, czy tłumacz po prostu przetłumaczył na użytek czytelnika. Niektóre pozycje się ukazały po polsku, ale w treści nie było to zaznaczone. Nagle znienacka podany jest w nawiasie przypis, że tytuł polskiego wydania brzmi tak i tak. Bibliografia niczego nie wyjaśnia, bo niestety jest skopiowana z oryginału z absolutnie żadnym zaznaczeniem, które z pozycji ukazały się po polsku. Katastrofa zupełna.

A już jako ciekawostkę fragment noty redakcyjnej z ostatniej strony okładki.

Po raz pierwszy

Naprawdę? Ktoś wpadł na taki pomysł? Przecież to o każdej tłumaczonej książce można napisać.

 

Dlaczego wszyscy (inni) są hipokrytami, R. Kurzban

Dlaczego wszyscy (inni) są hipokrytami, Robert Kurzban

Wyd.: CeDeWu, 2017

Tłum.: Maciej Markiewicz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *