Metafora jest niezastąpiona w wyjaśnianiu złożonych pojęć za pomocą zrozumiałych, znanych kategorii. Jej prostota jednakże może okazać się najgorszą z jej wad, jeśli ludzie zaczną brać ją za wyjaśnienie.
Psycholożka Lisa Feldman Barrett (Northeastern University) podjęła się nie lada wyzwania. W książce Mózg nie służy do myślenia, która w gruncie rzeczy jest zbiorem ośmiu esejów, postanowiła zebrać najnowszą wiedzę o ludzkim mózgu i obalić (wymyślony nieco na siłę) mit, zaprezentowany w tytule książki. Co ciekawe robi to zgrabnie, przejrzyście, a co więcej – używa w tym celu niezliczonych metafor. Bo mimo zastrzeżenia, które pozwoliłem sobie zacytować, ma świadomość tego, że współczesna wiedza naukowa jeśli ma być popularyzowana, wymaga uproszczonych porównań. W gruncie rzeczy, w takim celu owe uproszczenia zazwyczaj są zupełnie wystarczające. Pełnią podobną rolę co różnego rodzaju modele. Jak stwierdził onkolog Howard Skipper: “Model to kłamstwo, które pozwala ci ujrzeć prawdę”.
Książkę rozpoczyna z rozprawieniem się z mitem “trójdzielnego mózgu” – mózgu gadziego, emocjonalnego oraz racjonalnego. Jak pisze autorka – pewnej ewolucyjnej baśni, która zaskakująco dobrze się trzyma, choć nasza aktualna wiedza pokazuje, że mózgi wszystkich ssaków zbudowana jest według dokładnie tego samego planu. To czym się różnią jest konsekwencją trwania etapów tworzenia się tych poszczególnych elementów.
Jeśli się w miarę na bieżąco czytuje książki z zakresu nauronauk, nie ma tu specjalnie nic zaskakującego. Zdecydowanie na plus wyróżnia się przejrzysty (pełen metafor i analogii) język wyjaśniający złożone tematy, oraz sporo ciekawostek:
W dwóch innych badaniach – które zachwycają mnie jako naukowca, ale wytrącają z równowagi jako osobę – sprawdzano, w jakim stopniu stres wpływa na jedzenie. W jednym z nich odkryto, że jeśli w ciągu dwóch godzin po posiłku jesteśmy narażeni na stres społeczny, nasze ciało metabolizuje pokarm w sposób, który dodaje mu 104 nadprogramowe kalorie. Jeśli zdarza się to codziennie, dostajemy 5 dodatkowych kilogramów rocznie!
Do czego faktycznie służy mózg, o tym więcej w książce.
[Foto: Mózg z serialu Pinky i Mózg]
Mózg nie służy do myślenia, Lisa Feldman Barrett
Wyd.: Feeria, 2021
Tłum.: Zuzanna Lamża
