Zastanawiam się ile jeszcze książek przeczytam o nastolatkach, żeby przekonać samego siebie, że to co dzieje się z moim nastoletnim synem, jest całkowicie oczywiste, naturalne, zgodne z najnowszą wiedzą o rozwoju (nie tylko) mózgu człowieka. A może przestanę je czytać, gdy on przestanie już być nastolatkiem i wszyscy odetchniemy z ulgą. Znaleźliśmy do Białej Plamy kolejną książkę poruszającą ten temat (po wcześniejszej Dobre wieści o złym zachowaniu). Terri Apter, psycholożka związana z Uniwersytetem Cambridge napisała książkę zRozum nastolatka. 

W zasadzie wszystko to co pisze autorka znamy z innych książek (zwłaszcza kwestie związane z rozwojem mózgu). Wśród pozycji, które relacjonowałem pisał o tym Siegel (Burza w mózgu nastolatka), Kaczmarzyk (Strefa napięć) czy w końcu Burnett, w książce przeznaczonej dla samych nastolatków (Dlaczego rodzice cię wkurzają i co można z tym zrobić). Po co więc kolejna? Myślę, że rodzice nastolatków wiedzą. To poszukiwanie nadziei. Na TYM RAZEM jakieś inne skuteczne pomysły i rozwiązania.

Terri Apter podobnie, jak inni autorzy, specjaliści i terapeuci jasno mówi, że możemy zrozumieć, dlaczego nastolatki się zachowują w określony sposób. Co dzieje się w ich głowach, oraz co możemy zrobić, ale… nasze próby nie muszą być skuteczne. Właśnie dlatego, że nasze pojmowanie świata tak bardzo się od siebie różni. Bądź spokojny, rozumiejący, wspierający (choć nigdzie nie pada rada na to, jak będąc nieustannie atakowanym lub ignorowanym założyć odpowiednio gruby pancerz).

Rodzice są lepsi od nastolatków w kontrolowaniu swoich emocji, choć niekoniecznie wtedy, gdy mają do czynienia z nastolatkami.

No właśnie! 

Tacy niby jesteśmy mądrzy, opanowani, rozumiejący. I nagle, wszystko się sypie, po kilku chwilach rozmowy z naszymi nastolatkami. To chyba pierwsza książka w której widzę, że autorka pisze nie tylko, co powinniśmy robić jako rodzice, ale również to, że zastosowanie się do tych rad nie jest proste, że nie ma pewności czy dadzą efekt. Krótko mówiąc “znikąd nadziei”. Choć nastoletniość oczywiście mija.

Łatwo zauważyć gwałtowne zmiany, jakie zachodzą u nastolatków, jednak nikt nie zwraca uwagi na zmiany, jakie zachodzą u rodziców w reakcji na dorastające dzieci.

Rozdział siódmy Prawdziwy cel krytyki ze strony nastolatków, powinienem sobie czytać każdego ranka, żeby pamiętać o co może chodzić mojemu nastolatkowi, gdy wyciąga najcięższe działa i szpile, i to w chwilach, gdy naprawdę nie wiadomo, co się właściwie wydarzyło.

Bez żadnego powodu doszukuje się problemów w tym, co ro­bię – mówi Caleb o swojej trzynastoletniej córce Miriam. – Mogę po prostu ugryźć jabłko, wypić colę, usiąść w fotelu, a i tak zrobię coś, co ją strasznie urazi, tylko że nie mam zielonego pojęcia dlaczego. Przestałem pytać, o co chodzi, bo jedyna odpowiedź to: „Jesteś taki irytujący”. Potrafi wybuchnąć płaczem, a ja nie wiem, z czego ten smutek wynika, czy jej żal mnie, bo mam taką drażliwą córkę, czy siebie, bo jej ojciec robi wszystko, żeby ją zdenerwować.

[…]

„To ja muszę być tutaj dorosła. Nie mogę pozwolić, żeby zobaczyła, jak mnie to dotyka. Moja ukochana córka, która kiedyś myślała, że wiem wszystko, teraz pokazuje mi, że jestem tępa. Jakbym nic nie wiedziała. To nie jest łatwe”. Udawanie obojętności wobec nierozsądnego i czasem wrogiego nastolatka wydaje się rozsądną reakcją. Jednak w relacji z nim może pojawić się nieoczekiwana dynamika, a wtedy zdrowy rozsądek nie zawsze będzie dobrym przewodnikiem. Kiedy Vella ukrywa swoją wrażliwość i udaje, że krytyka ze strony córki nie porusza jej, potwierdza tym samym pogląd Clary, że jej matka jest super silna. Wtedy Clara atakuje z super siłą.

Terri Apter wyjaśnia, jaka jest rola tych kłótni, prowokacji, podważania zdania rodziców, a nawet zarzucania rodzicom rzeczy, które same nastolatki robią i mówią. W bardzo duży skrócie – młody człowiek chce odciąć się od dziecka, którym było. Jest kimś zupełnie nowym, zdobywającym nowe doświadczenia – często odmienne od prostego świata, który pokazywali rodzice, gdy był dzieckiem. A gdy do tego dołożymy to wszystko co dzieje się właśnie w jego mózgu, mamy mieszankę wybuchową.

Autorka sporo miejsca poświęca wyzwaniom współczesności – technologiom, mediom społecznościowym, uzależnieniom, samookaleczeniom. Ale nie demonizuje choćby tych pierwszych, jako zła, którego “kiedyś nie było”, tylko stara się wyjaśnić, że zmienił się (nieodwracalnie) świat, w którym wszyscy funkcjonujemy. Wszyscy musimy się go nauczyć, bo nie składa się wyłącznie z wad. 

Oddam głos autorce:

Pisząc tę książkę, chcę zmienić oczekiwania rodziców wobec ich nastoletnich dzieci i pokazać inną perspektywę: perspektywę samych nastolatków. Zbyt często dorastanie jest uważane za etap, który rodzice muszą przetrwać, stojąc twardo na swoim jedynie słusznym stanowisku i odrzucić punkt widzenia dziecka, zamiast spróbować je zrozumieć. W książkach o nastolatkach można zwykle znaleźć porady na temat wyznaczania granic i kontroli, wraz z analizą, według której dorastająca młodzież to po prostu neurotyczne osobniki na hormonalnym haju. Szczere wypowiedzi samych nastolatków, ich niezwykła wrażliwość, ich radość i strach związane z odkrywaniem siebie są bagatelizowane, marginalizowane, ignorowane. W rezultacie tracimy z pola widzenia ich wewnętrzny świat i nie potrafimy go uszanować, za co wysoką cenę płacą zarówno nastolatki, jak i ich rodzice.

W dużym uproszczeniu, nie powinniśmy pytać “co jest nie tak z nastolatkami?”, tylko próbować zrozumieć, że wszystko jest jak najbardziej oczywiste, zrozumiałe (i wkurzające).

Nie istnieje żadna oficjalna mapa ani podręcznik wychowywania nastolatków. Najlepsze, co mogę ci zaoferować, to seria ćwiczeń pokazujących, czego możesz spróbować, i przypominających, do czego dążysz. Jak sugeruje rewolucyjny model nastolatka i rodzica, to nie tyle nastolatek wymaga zmiany, co jego relacja z rodzicem.

Książka do kupienia na www.bialaplama.pl

[Photo by Maria Lysenko on Unsplash]

zRozum nastolatka, Terri Apter

Wyd.: Linia/Biała Plama, 2023

Tłum.: Anna Setkowicz-Ryszka