Psychobzdury

Roszcząc sobie pretensje do edukowania nas i oświecania, psychobzdura nieprzerwanie nas ogłupia. Zamiast zajmować się wyjątkami i sprzecznościami (a tak właśnie zwykle postępuje prawdziwa nauka), zadawalamy się ograniczoną wizją rzeczywistości, bo tak czujemy się bezpieczniej.

Literatura poradnikowo motywacyjna to wielki biznes. Po przeczytaniu wielu z nich powinni nas otaczać sami giganci i ludzie sukcesu. Prezentowane rady wydają się na miarę przewrotu kopernikańskiego, ba czasami nawet odwołują się do różnego rodzaju wiarygodnych badań.

Jeśli śpisz osiem godzin dziennie, czyli 480 minut, to 1 procent z tego to zaledwie 5 minut. Zacznij wstawać już dziś o 5 minut wcześniej i przeznacz na coś małego. W ciągu roku da to 30 godzin. 30 godzin, które możesz poświęcić na czytanie książek motywacyjnych, albo wykładów na youtubie. (Siła małych celów)

**

Na szczęście możemy nauczyć się przekierowywać krew tak, by dopływała do właściwego płata mózgu, dzięki czemu będziemy zachowywać się jak Człowiek. (Paradoks szympansa)

Na Psychobzudury naprowadził mnie TS – trader działający od lat na rynkach. Choć rzecz nie jest nowa, to zdecydowanie warta przybliżenia polskiemu czytelnikowi otoczonemu radami i kursami mówiącymi, jak w pięć minut osiągnąć sukces, pogodzić się z małżonkiem i osiągnąć wewnętrzny spokój. 

Autor, psycholog kliniczny Stephen Briers rozprawia się z różnego rodzaju mitami biznesu motywacyjnego i poradnikowego, który zewsząd się wylewa. Pod tym względem, jego książka jest podobna do 50 wielkich mitów psychologii popularnej Scotta Lilienfelda, choć ten raczej koncentrował się na tym, jak popkultura przemieliła różnego rodzaju odkrycia i badania psychologiczne i jak zaczęliśmy wierzyć w potworki w stylu – wykorzystujesz tylko 5 procent swojego mózgu. W zasadzie różnej maści coache, trenerzy, inspiratorzy, mentorzy, wizjonerzy są amalgamatem półprawd i odkryć z youtuba, a może czasem z Discovery Channel, które sprzedają głodnym wiedzy i inspiracji klientom w formie warsztatów czy masowych imprez okraszonych niemalże mistycznymi uniesieniami.

Jestem coraz bardziej zmęczony niektórymi bzdurami, które wykłada się w imieniu psychologii oraz subtelnym, choć niebezpiecznym wpływem, jaki wywierają one na nas i naszą kulturę. Już czas, żebyśmy wszyscy zajęli bardziej zdecydowane i krytyczne stanowisko wobec tego całego biznesu. Z całą pewnością w społeczeństwie jest miejsce dla różnych mitów i osobiście jestem przekonany, że czasami są one najodpowiedniejszym środkiem przekazywania głębokich prawd. Nazywajmy jednak rzeczy po imieniu – psychobzdura nie jest językiem jakiejś bogatej tradycji mitologicznej, która mogłaby nas zjednoczyć w enklawie wspólnej świętej historii. Jest to raczej leniwa pseudonauka, której należy się bardzo dobrze przyjrzeć, abyśmy mogli zobaczyć, co jest w niej prawdziwe, solidne i potencjalnie użyteczne, a co jest tylko mydleniem oczu.

Briers rozprawia się z tym wszystkim co znajduje się w repertuarze każdego chyba motywatora – o ustalaniu celów, inteligencji emocjonalnej, pozytywnym myśleniu, asertywności, o tym, że nie ma porażek tylko wyzwania, odkrywaniu siebie i równocześnie swojego wewnętrznego dziecka oraz całej reszcie. Autor opisuje, skąd się wzięło dane przeświadczenie – zwykle stoją za tym jakieś badania – a następnie jak zostało przemielone przez biznes poradnikowo-motywacyjny i wyszła z tego mniejsza lub większa bzdura. Najlepiej okraszone memem z uporządkowanym biurkiem i jakimś inspirującym hasłem.

Autor jest aktywnym terapeutą, pracującym w ramach terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), a mimo tego pozwala sobie na pewien krytycyzm w stosunku do tej metody i wskazanie ograniczeń w jej stosowaniu. Nie jest jej bezkrytycznym zwolennikiem wykorzystywania w każdym możliwym przypadku, co jest o tyle interesujące, że w Polsce spotyka się terapeutów, którzy jeszcze przed rozmową z pacjentem wiedzą, że to będzie najskuteczniejsze rozwiązanie. Co więcej ich przekonanie bierze się z bezrefleksyjnego powtarzania okrągłych zdań o najlepiej udokumentowanych badaniach skuteczności CBT w porównaniu z innymi terapiami. Briers pokazuje, na jakie manowce może prowadzić takie przekonanie i dlaczego czasami CBT może okazać się co najmniej zawodna (oraz jakie są ograniczenia badań skuteczności terapii).

 W przypadku terapii poznawczo-behawioralnej zawsze lekko irytowała mnie jej skłonność do określania wszystkich myśli, które sprawiają, że czujemy się niekomfortowo, jako „irracjonalnych”. To tak jakby powiedzieć, że jeżeli czegoś nie lubię, to to nie istnieje. Przykro mi, ale czasami wasze najbardziej paranoiczne i pesymistyczne interpretacje sytuacji są całkowicie słuszne. […]

Podejrzewam, że czasami próbujemy posługiwać się całkowicie niewłaściwym rodzajem logiki. Terapia poznawczo-behawioralna próbuje nas traktować jak porządnych małych naukowców. Zakłada, że jesteśmy przede wszystkim racjonalnymi i rozsądnymi stworzeniami – szczerze mówiąc, nawet najbardziej powierzchowne oględziny naszego realnego życia wystarczą, by uznać to założenie za śmiechu warte. Chociaż naukowcy i filozofowie mogą opierać się na sile rozumu oraz sumiennie badać i porównywać dowody, w życiu codziennym większość z nas działa pod wpływem zdecydowanie odmiennej „logiki” i sposobu budowania sensów. Ten drugi ma więcej wspólnego z mitem i snuciem opowieści niż ze światem laboratoryjnych kitli i probówek. 

Całość prowokuje do krytycznego spojrzenia na różnego rodzaju odkrycia i prawdy. Briers szeroko cytuje różnego rodzaju badania i pokazuje, jak często intuicyjne prawdy, którymi jesteśmy faszerowani, są niezgodne z rzeczywistością, która jest znacznie bardziej wielowymiarowa, niż prawdy z magazynów lifestylowych, szkoleń dla menadżerów, warsztatów dla rodziców czy sesji coachingowych dla pracowników, w ramach których uczy się, by od jutra wszyscy dbali o porządek na biurkach.

Dzisiejsza mądrość jest jutrzejszym głupstwem. Jak delikatnie sugerowałem, to, co wydaje się głosem autorytetu, okazuje się dość kruche, gdy tylko w tym pogrzebiemy – nawet niespecjalnie energicznie.

[Photo by Miguel Henriques on Unsplash]

Psychobzdury, S. Briers

Psychobzdury. Jak mity popularnej psychologii mieszają nam w głowach, Stephen Briers

Wyd.: Linia, 2019/Seria Biała Plama

Tłum.: Robert Pucek

3 komentarze do “Psychobzdury”

  1. Ja chyba zbyt duży sceptyk, więc ta książka choć wydaje się sensowna, raczej nie dla mnie, ale widze ze jest fajna książeczka o mutyźmie wybiórczym, której nie znam, a u córki mutyzm sobie jest…

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *