Cechą doskonałej literatury popularnonaukowej jest to, że potrafi wciągnąć w świat lub tematy, o których w wielu sytuacjach nie przyszłoby nam do głowy, by je poznawać. Czy to będzie fizyka kwantowa, mikrobiom, zwyczaje ptaków czy wykorzystanie ciał zmarłych po śmierci. Doskonali popularyzatorzy piszą o tych tematach w taki sposób, że nie sposób się od nich oderwać. To nie tylko wiedza, ale język, pasja, zaangażowanie i szacunek do czytelnika, którego nie chce się zanudzić i popisać przed nim swoją rozległą wiedzą. To umiejętność wyboru najważniejszych rzeczy.
Być może istnieje jakiś krąg piekielny dla tych wydawców oraz autorów, którzy próbują sprzedawać prace naukowe pod płaszczykiem pozycji popularnonaukowych. Oba gatunki różnią się znacząco i nie chodzi tu o wielkość oraz dokładność w cytowanej bibliografii, ale przede wszystkim umiejętność wciągnięcia – przypadkowego często – czytelnika w opisywany świat. Znaczenie ma lekkość, sposób snucia opowieści, temat przewodni i wiele, wiele innych cech.
W materiałach redakcyjnych książki Hańba! Opowieści o polskiej zdradzie, czytamy “Agnieszka Haska na podstawie licznych i różnorodnych źródeł rekonstruuje pojęcie zdrady od XVIII wieku do dziś, pokazując, jaką rolę pełni zdrada w polskiej kulturze i historii. Jej książka to fascynująca wyprawa w przeszłość, pozwalająca odpowiedzieć na pytanie, dlaczego w XXI wieku wciąż oskarżamy się o zdradę i dlaczego jesteśmy tak bardzo wobec siebie nieufni.”
Wyglądało interesująco. W kontekście szermowania w dyskusji politycznej określeniem “zdrajca”, to mogła być ciekawa pozycja. Mogła być.
Zaczynała się pozornie dobrze – od wydarzeń historycznych w 1792 roku, dość szczegółowo zaprezentowanych przechodzącymi w rozważania dotyczące pojęcia i definicji zdrady. Język autorki nie był lekki, ale uznałem, że to próba wprowadzenia pewnych pojęć w pierwszym rozdziale. Ale już kolejne dwa pozbawiały mnie tych złudzeń. Coraz bardziej byłem przekonany, że mamy do czynienia ze zliftingowaną pracą doktorską. Żywość opowieści zastąpiło cytowanie źródeł i pojawiający się niezmiennie “dyskurs”. Sprawa się wyjaśnia w podziękowaniach: “Niniejsza książka jest zmienioną i rozszerzoną wersją pracy doktorskiej „Kto rzekł, że to zdrajca?” Dyskurs zdrady w wybranych tytułach prasy konspiracyjnej, obronionej w 2013 roku w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN.”
Ponieważ nie będę pisał kolejnej pracy na ten temat uznałem, że szkoda mojego czasu na tak napisaną pozycję. Zagadnienie interesujące, ale jest przecież całe mnóstwo, znacznie ciekawiej opisanych tematów.
[Photo by Jon Tyson on Unsplash]
Hańba. Opowieści o polskiej zdradzie, Agnieszka Haska
Wyd.: WAB, 2018
