Archiwa tagu: mózg

Mit neuronów lustrzanych

Świetna książka, której nie skończyłem. Brzmi dziwnie? A jednak to prawda. Mit neuronów lustrzanych to doskonała książka pokazująca, w jaki sposób pewne idee w nauce mogą szybko zyskać na popularności, stać się modne i przedostać się do popkultury. Potrzeba jednak wnikliwego badacza w tym wypadku jest to Gregory Hickok, który powie “hola, hola, panowie i panie; nie tak szybko” i udowodni, że pewne wnioski jednak zostały zbyt pochopnie wyciągnięte. Czytaj dalej Mit neuronów lustrzanych

Niespokojny umysł

“Droga Kay, wiem, że chorujesz na psychozę maniakalno-depresyjną. Jeśli pozbylibyśmy się wszystkich takich chorych spośród wykładowców w szkole medycznej, byłoby nie tylko znacznie mniej personelu, ale byłoby znacznie nudniej.”

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, psychoza maniakalno-depresyjna, choroba afektywna dwubiegunowa. Zespół nieuleczalnych zaburzeń psychicznych, których doświadcza około 1 procent populacji. Kay Redfield Jamison jest jedną z takich osób. Psycholożka, profesor psychiatrii, autorka książki Niespokojny umysł, w której opisuje swoje przeżycia związane z chorobą, leczeniem i funkcjonowaniem społecznym oraz zawodowym. Czytaj dalej Niespokojny umysł

Udar i przebudzenie

Jill Bolte Taylor jest neuroanatomem. W wieku 37 lat doznała rozległego wylewu krwi w lewej półkuli mózgu. Udar trwał cztery godziny. Dzięki swojej wiedzy i resztkom świadomości była w stanie obserwować to co dzieje się z jej organizmem. Swoje przeżycia oraz późniejszą rehabilitację opisała w książce Udar i przebudzenie. Podobnie jak Obłęd J. Krzysztonia, czy wydane w ostatnich latach Ocaliła mnie łza (A. Lieby), Umysł w ogniu (S. Cahalan) czy nawet autobiografia S. Hawkinga (Moja krótka historia) powinna stać się lekturą dla lekarzy, opiekunów, rehabilitantów. Pokazuje bowiem perspektywę i potrzeby człowieka z chwili, gdy zawalił się cały świat, a jednak każda z tych osób utrzymała na tyle świadomości i perspektywy, że pokazała co w procesie leczenia i powrotu do zdrowia było najważniejsze. I często nie są to rzeczy zbieżne z istniejącymi działaniami w trakcie rehabilitacji. Czytaj dalej Udar i przebudzenie

Po obu stronach mózgu

Michael Gazzaniga – ojciec neuronauki poznawczej, jeden z pionierów badań nad rozszczepionym mózgiem napisał własną autobiografię, a zarazem historię rozwoju badań nad mózgiem w ostatnich dziesięcioleciach. Po obu stronach mózgu. Moja przygodna z neuronauką to ponad pięćset stron historii nauki, spotkań z największymi naukowcami z wielu dziedzin. Anegdotki, wyjaśnienia, przybliżanie kolejnych wielkich postaci (Festinger, Premack, Ledoux i wielu innych). A jednak nie okazała się dla mnie zbyt porywająca. Odnoszę wrażenie, że spokojnie można było z wielu szczegółów doświadczeń i badań zrezygnować, lub je mocno skompresować do najbardziej przełomowych. Czytaj dalej Po obu stronach mózgu

Mózg. Granica życia i śmierci

Pacjent nie musi być albo przytomny i świadomy (zdolny do posiadania przeżyć) albo wegetatywny – może też tkwić uwięziony gdzieś pomiędzy, w stanie minimalnej świadomości

W poruszającej autobiografii Ocaliła mnie łza, Angele Lieby opisuje swoje przeżycia z okresu pobytu w szpitalu w 2009 roku. Autorka zgłosiła się do szpitala z silnymi bólami migrenowymi. Lekarze postanowili wprowadzić ją w stan śpiączki farmakologicznej, żeby wykryć powody (zapalenie pnia mózgu). Niestety Angele nie udało się wybudzić… Dookoła niej lekarze, rodzina zastanawiali się, czy Angele jest świadoma, czy też nie. Z jej strony nie istniały żadne sygnały świadczące o minimalnej choćby świadomości. Do momentu, gdy podejmowano decyzję o odłączeniu aparatury podtrzymującej życie i organizacji pogrzebu. Dopiero wtedy pojawił się ten minimalny sygnał, że w bezwładnym ciele wciąż “ktoś” jest.

Po powrocie do zdrowia opisała swoje przeżycia, ze stanu pełnej świadomości, bez możliwości dania minimalnego choćby sygnału, że wszystko słyszy, czuje (bolesne badania), rozumie.

Po przeczytaniu tej książki, główna myśl, jaka się pojawia dotyczy tego, jak wiele jest osób w takim stanie? W sytuacji gdy lekarze diagnozują stan, w którym podtrzymywane są wyłącznie podstawowe czynności życiowe i ostatecznie podejmuje się decyzję o zakończeniu takiego życia. Czytaj dalej Mózg. Granica życia i śmierci

Mózg. Opowieść o nas

David Eagleman to autor bardzo dobrej książki Mózg incognito i fenomenalnego zbiorku miniaturek Suma. Czterdzieści opowieści o życiu pozagrobowym. Mózg incognito porusza wiele kwestii związanych z funkcjonowaniem mózgu człowieka między innymi w kontekście świadomości, wolnej woli oraz osobowości. Kilka lat temu naukowiec wspólnie ze stacją PBS stworzył serię popularnonaukowych filmów dotyczących tej tematyki. Na podstawie tej serii powstała książka, która właśnie doczekała się polskiego wydania, pod identycznym tytułem jak serial telewizyjny Mózg. Opowieść o nas. Czytaj dalej Mózg. Opowieść o nas

Eksperyment

Opublikowana w 1986 roku książka Kruchy dom duszy Jürgena Thorwalda jest opowieścią o powstaniu i rozwoju neurochirurgii. Choć szczegółowo opisuje badania i eksperymenty nad ludzkim mózgiem, koncentruje się na wydarzeniach przed rokiem 1950. To co następuje w rozwoju nauki w kolejnych latach zajmuje raptem kilkanaście ostatnich stron. W zasadzie w jednym akapicie wspomina o jednym z elementów mózgu, jakim jest hipokamp i tym, że pełni rolę w magazynowaniu informacji i doświadczeń, zaś jego usunięcie prowadzi do utraty pamięci.

W 1953 roku, czyli ponad trzydzieści lat przed wydaniem książki Thorwalda William Beecher Scoville przeprowadził operację usunięcia hipokampa u pacjenta znanego przez kolejnych kilkadziesiąt lat jako H.M. Operacja miała na celu ograniczenie napadów epilepsji na jakie cierpiał dwudziestosiedmioletni Henry Molaison. W konsekwencji tej operacji H.M. stracił nie tylko pamięć przeszłych zdarzeń, ale również zdolność zapamiętywania nowych rzeczy. Stał się osobą żyjącą w teraźniejszości. Nie był w stanie zapamiętać niczego nowego. Lekarze i naukowcy, którzy przeprowadzali na nim badania i eksperymenty byli dla niego zawsze nowo poznanymi osobami.

Aż do swojej śmierci w 2008 roku H.M. był jednym z najsłynniejszych i najczęściej badanych pacjentów pod kątem funkcjonowania pamięci. “Żywy obiekt badawczy” to określenie wielokrotnie pada w książce Eksperyment. Opowieść o mrocznej godzinie w dziejach medycyny, której autorem jest Luke Dittrich – wnuk chirurga, który przeprowadził tę operację, czyli W.B. Scoville’a. Czytaj dalej Eksperyment

Mózg rządzi

Nie potrafię słuchać audiobooków. Brakuje mi możliwości robienia notatek, rozpraszam się zbyt łatwo. Próbowałem kilka razy i w ciągu ostatnich lat z powodzeniem udało mi się zakończyć jeden podczas długiej podróży samochodem. Ponieważ czekała mnie w weekend pięciogodzinna podróż samochodem w jedną i drugą stronę postanowiłem jednak zamiast muzyki spróbować coś przeczytać uszami.

Sięgnąłem do zasobów mojej żony, która jest zachwycona tą formą, z uwielbieniem słuchającą audiobooki i znalazłem jej niedawny zakup: Mózg rządzi. Twój niezastąpiony narząd Kai Nordengen. Już od pewnego czasu ten tytuł atakował mnie z różnych stron, a jednak mimo niemal nałogowego kupowania i czytania książek dotyczących tej tematyki coś mnie powstrzymywało. Może zbyt “aktywny” marketing, zbyt jednoznacznie zachwalające recenzje, na które od czasu do czasu trafiałem na FB. Czytaj dalej Mózg rządzi

Burza w mózgu nastolatka

Istnieje tyle podobieństw pod względem regulacji genetycznej i głębokich przemian organizmu między okresem pokwitania u człowieka a zdumiewającymi metamorfozami, jakie obserwujemy w życiu ciem i motyli, że niektórzy naukowcy uważają okres dojrzewania płciowego za odmianę przeobrażenia zupełnego u owadów. Frank Ryan, Tajemniczy świat genomu ludzkiego

Rozwinięcie zdania Franka Ryana wydaje się być głównym celem książki Burza w mózgu nastolatka. Potencjał okresu dorastania. Autor Daniel J. Siegel jest psychiatrą a równocześnie autorem wielu książek dla rodziców dotyczących wychowania. Nie wiem czy inne jego książki są pisane tak jak ta, do której sięgnąłem, ale jeśli tak, to wystarczający powód, żeby ich unikać. Powtarzanie przez kolejne strony tej samej frazy, że okres dorastania to wyzwanie dla rodziców i dzieci, że w tym czasie zachodzą poważne przemiany w mózgu (a nie jest związane to z burzą hormonalną, jak przyjęło się uważać), że to naturalny etap, że te wszystkie zachowania, które znamy u nastolatków są potrzebne dla ich przyszłego rozwoju, że trzeba tylko odpowiednio skanalizować tendencję do podejmowania ryzyka, chęć poznawania nowości i młodzieńczy bunt to jednak za mało. Dwieście pięćdziesiąt stron można było spokojnie skrócić do rozmiarów artykułu magazynowego. Zwłaszcza, że autor wciąż nadużywa frazy “jak wiadomo z badań”, “naukowcy udowodnili” i nie podaje przy tym najmniejszego nawet przypisu czy odwołania do źródeł. Czytaj dalej Burza w mózgu nastolatka

Pranie mózgu. Uwodzicielska moc (bezmyślnych) neuronauk

Wiele lat temu kupiłem książkę pod beznadziejnym tytułem Zmień swój mózg, zmień swoje życie. Ponieważ staram się kupować niemal wszystko co ukazuje się na temat naszych zachowań, neuronauk i mózgu to ten tytuł po przejrzeniu i notce o autorze poleciał do koszyka. Dr Daniel G. Amen przedstawiony jest na nocie okładkowej między innymi jako neurolog kliniczny, psychiatra dziecięcy i młodzieżowy.

Zacząłem czytanie i z kolejnymi stronami otwierałem szeroko oczy ze zdumienia. Oto autor próbował przekonać czytelnika, że odpowiednio wykonane skany mózgu (emisyjna tomografia komputerowa – SPECT) pozwalają rozpoznać różnego rodzaju zaburzenia (depresje, lęki, napady agresji, nadpobudliwość itp.), diagnistyka jest banalna, zaś samo leczenie w stu procentach skuteczne. Autor wie jak z tym wszystkim się uporać, i jako dowód podaje kolejne zakończone sukcesem przypadki własnego leczenia. Zacząłem więc szukać informacji o autorze. No cóż poszło szybko. Własna klinika, programy w telewizji i … dużo, za dużo kontrowersji.

Nie dokończyłem jej w końcu, choć uwielbiam jeden fragment z niej, który czasami cytuję w różnych okolicznościach*.

Z doktorem Amenem właśnie spotkałem się po raz kolejny przy okazji lektury książki Pranie mózgu. Uwodzicielska moc (bezmyślnych) neuronauk, Sally Satel i Scotta Lilienfelda. Autorzy próbują w niej odczarować nieco modę na neuronauki wyjaśniając, co wiemy o funkcjonowaniu mózgu, czego nie wiemy, a co dopiero przypuszczamy. Bardzo krytycznie podchodzą do wszelkiego neuromarketingu, neurodiagnoz przy wykorzystaniu najnowszych urządzeń pokazując krok po kroku, jak trudna i złożona jest interpretacja, a tym samym diagnostyka uzyskiwanych wyników. Mamy słynny przykład z martwym łososiem, u którego zidentyfikowano aktywność nerwową przy użyciu funkcjonalnego rezonansu magnetycznego. Właśnie w gronie nadinterpretatorów znalazł się doktor Amen. Czytaj dalej Pranie mózgu. Uwodzicielska moc (bezmyślnych) neuronauk