Eksperyment

Opublikowana w 1986 roku książka Kruchy dom duszy Jürgena Thorwalda jest opowieścią o powstaniu i rozwoju neurochirurgii. Choć szczegółowo opisuje badania i eksperymenty nad ludzkim mózgiem, koncentruje się na wydarzeniach przed rokiem 1950. To co następuje w rozwoju nauki w kolejnych latach zajmuje raptem kilkanaście ostatnich stron. W zasadzie w jednym akapicie wspomina o jednym z elementów mózgu, jakim jest hipokamp i tym, że pełni rolę w magazynowaniu informacji i doświadczeń, zaś jego usunięcie prowadzi do utraty pamięci.

W 1953 roku, czyli ponad trzydzieści lat przed wydaniem książki Thorwalda William Beecher Scoville przeprowadził operację usunięcia hipokampa u pacjenta znanego przez kolejnych kilkadziesiąt lat jako H.M. Operacja miała na celu ograniczenie napadów epilepsji na jakie cierpiał dwudziestosiedmioletni Henry Molaison. W konsekwencji tej operacji H.M. stracił nie tylko pamięć przeszłych zdarzeń, ale również zdolność zapamiętywania nowych rzeczy. Stał się osobą żyjącą w teraźniejszości. Nie był w stanie zapamiętać niczego nowego. Lekarze i naukowcy, którzy przeprowadzali na nim badania i eksperymenty byli dla niego zawsze nowo poznanymi osobami.

Aż do swojej śmierci w 2008 roku H.M. był jednym z najsłynniejszych i najczęściej badanych pacjentów pod kątem funkcjonowania pamięci. “Żywy obiekt badawczy” to określenie wielokrotnie pada w książce Eksperyment. Opowieść o mrocznej godzinie w dziejach medycyny, której autorem jest Luke Dittrich – wnuk chirurga, który przeprowadził tę operację, czyli W.B. Scoville’a.

Książka Dittricha jest opowieścią o własnej rodzinie i jej tajemnicach, rozwoju neurochirurgii, naszej wiedzy o mózgu i dochodzeniu do niej.

Historia współczesnej nauki o mózgu zależy w szczególny sposób od upośledzonych mózgów.

Bez eksperymentów prowadzonych na żywych pacjentach – chorych, upośledzonych, a w latach dawniejszych po prostu biednych nasza wiedza o mechanizmach funkcjonowania tego narządu byłaby w zupełnie innym miejscu. A ludzie, którzy byli przedmiotem badań (choć lepiej byłoby napisać eksperymentów)? No cóż, jak wspomina Steven Pinker w Zmierzchu przemocy ludzkie życie na przestrzeni wieków nie miało wielkiej wartości. Zwłaszcza ludzi słabych, chorych, biednych czy upośledzonych. Obowiązujące dziś standardy etyczne dyskwalifikowały by nie tylko przeprowadzenie operacji przez Scoville’a (w taki sposób, jak on to zrobił), ale prawdopodobnie i wiele ciągnących się godzinami spotkań spędzonych przez dziesiątki lekarzy i badaczy z pacjentem.

Dittrich napisał książkę osobistą, momentami przegadaną, ale dotarł do bardzo wielu informacji, związanych nie tylko z samym Henrym Molaisonem. Jak wiele pozycji tego typu to również opowieść o ambicjach naukowców, doprowadzaniu do wątpliwych sytuacji w imię nauki, za wszelką cenę. Konfliktach w tym środowisku, ale też silnej potrzebie dążenia do zrozumienia, jak funkcjonujemy, czym lub kim jest człowiek.

Pięćdziesiąt pięć lat życia H.M, z którego nie pamiętał zupełnie nic. Testy, łamigłówki, odpowiadanie na setki pytań. Życie czy wegetacja? Człowiek czy żywy obiekt badawczy?

Eksperyment, L. DittrichEksperyment. Opowieść o mrocznej godzinie w dziejach medycyny, Luke Dittrich

Wyd.: Znak Literanova, 2018

Tłum.: Łukasz Müller

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *